“သတင္းတစ္ခုရႏိုင္ဖုိ႔ ၿမိဳ႕ကုိပတ္ေနစရာမလုိပါဘူး။ ျပတင္းတံခါးဖြင့္ရင္ သတင္းက သင့္ေျခရင္းတြင္ ေရာက္႐ွိေနပါတယ္”ဆုိတဲ့ ဆုိစကားေလး႐ိွတယ္လို႔ ေျပာခဲ့တဲ့အတုိင္း ဒါေၾကာင့္ သတင္းစိတ္ကူးနဲ႔ ရင္းျမစ္ေတြကုိ ဘယ္လုိ႐ွာေဖြမလဲဆုိေတာ့ …
သတင္းစိတ္ကူး (Story Idea) ဆုိတာ ဘာလဲ !
ေကာင္းစြာေလ့က်င့္ထားတဲ့ မ်က္လုံးနဲ႔ ေလ့လာစမ္းမႈကုိ ေပါင္းစပ္ထားရင္ သတင္းစိတ္ကူးမရွားပါဘူး။ သတင္းစိတ္ကူးနဲ႔ သစ္ပင္တစ္ပင္ကုိၾကည့္ရင္ သစ္ပင္တစ္ပင္ဆုိတာထက္ ပုိေနပါလိမ့္မယ္။ ဥပမာ - ထင္းခုတ္သမားတစ္ေယာက္က သစ္ပင္တစ္ပင္ကုိ ျမင္တာနဲ႔ ဒီသစ္ပင္ကုိခုတ္ၿပီး ထင္းလုပ္ေရာင္းဖုိ႔ ေတြးမယ္၊ ေစ်းေရာင္းသူတစ္ေယာက္ကေတာ့ အသီးအရြက္ေတြကုိခူးၿပီးေရာင္းဖုိ႔ေတြးမယ္၊ ပန္းပုထုသူတစ္ေယာက္က ျမင္ရင္ေတာ့ ပန္းပုထုရင္ ဘယ္လုိထုရင္ ဘာပုံျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆုိတာ ေတြးတယ္။အဲလုိတစ္ခုခ်င္းစီေတြတာမ်ဳိးမဟုတ္ပဲနဲ႔ ဘက္ေပါင္းစုံက ေတြးၾကည့္ျခင္းပါ။အဲလုိ သတင္းစိတ္ကူးေကာင္းလာဖုိ႔အတြက္ ဘာေတြလုိအပ္လဲဆုိရင္ေတာ့ ကုိယ္သိထားတာေတြကုိခ်ေရးပါ။ ၿပီးရင္ ကုိယ့္၀ါသနာ၊ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ အိမ္နီးခ်င္းေတြ၊ ကုိယ္လုပ္ခဲ့ဖူးတဲ့အလုပ္ေတြ၊ ကုိယ့္၀န္းက်င္က အသိမိတ္ေဆြကုိ စာရင္းျပဳစုထားဖုိ႔လုိပါတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္အေနနဲ႔ ကုိယ္စာအုပ္ထဲက အခ်က္အလက္ေတြကုိ ေန႔စဥ္ခ်ဲ႕ထြင္သြားတာမ်ဳိး၊ လူပုဂၢိဳလ္စာရင္းကုိ တုိးခ်ဲ႕တာမ်ဳိး၊ ကုိယ္ေရးသားမယ့္ အေၾကာင္းအရာထဲက လူေတြနဲ႔ေတြ႕ဆုံဖုိ႔ ႀကိဳးစားတာမ်ဳိးလုပ္သင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ Lead ကုိ စေရးၾကည့္ဖုိ႔လုိပါတယ္။ (Lead ဆုိတာ သတင္းတစ္ပုဒ္ရဲ႕ ေခါင္းစဥ္ကုိ ဆုိလုိတာမဟုတ္ပါဘူး။ သတင္းေခါင္းစဥ္ၿပီးတာနဲ႔ ပထမဦးဆုံးအေနနဲ႔ စေရးတဲ့ လူေတြစိတ္၀င္စားဖြယ္အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ ေရးထားတဲ့ စာပုိဒ္ကုိ ဆုိလုိတာပါ။)
သတင္းစိတ္ကူးရင္းျမစ္ (Story Idea Sources) ေတြကုိ ဘယ္လုိ႐ွာေဖြမလဲ !
စာေရးသူေတြအၿမဲေျပာတဲ့စကားတစ္ခု႐ွိပါတယ္။ “စာေရးဖုိ႔အတြက္ သူတုိ႔ရဲ႕အိုင္ဒီယာေတြဟာ ေနရာအႏွံ႔က ရတာပါ”တဲ့။ ဒါေၾကာင့္ သတင္းစိတ္ကူးရင္းျမစ္ေတြဟာ ေနရာအႏွံ႔မွာ႐ွိေနႏိုင္ပါတယ္။အဲဒီေနရာအႏွံ႔ဆုိတာ ေစ်းကြက္သုေတသန၊ တီဗီြလိုင္း၊ ပုိ႔စကတ္၊ လမ္းညႊန္၊ သတင္းစာပါအေၾကာင္းအရာ၊ ေရဒီယုိနားေထာင္ျခင္း၊ က်မ္းစာမ်ား၊ စာအုပ္မ်ား၊ သိပၸံႏွင့္နည္းပညာမဂၢဇင္းမ်ားရဲ႕ ေနာက္ဆုံးေပၚ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိခ်က္မ်ား၊ အင္တာနက္၊ ဓါတ္ပုံမ်ား၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ ၿပိဳင္ပြဲမ်ား၊ မႈခင္းစာအုပ္မ်ား၊ ႐ုပ္သံဇာတ္လမ္းမ်ား၊ ကေလးသူငယ္ဖတ္စာမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ား၏ ျပန္ေျပာျပခ်က္မ်ား၊ ေၾကာ္ျငာမ်ားမွ ရ႐ွိႏိုင္ပါတယ္။ (ကၽြန္မ အေသးစိတ္ကုိ မေျပာျပေတာ့ပါဘူး။ အဲဒီေနရာေတြက သဲလြန္စေတြကေန သတင္းေတြကုိ အဆင့္ဆင့္ ရွာေဖြႏိုင္ပါတယ္။) ေနာက္ၿပီးေတာ့ G-talk Message, Facebook နဲ႔ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာေတြကလည္း သတင္းရႏိုင္တဲ့ေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္။
“အခုကာလမွာေတာ့ Facebook စာမ်က္ႏွာဟာလည္း သတင္းေတြရဖုိ႔ ရင္းျမစ္တစ္ခုျဖစ္ေနတာ အားလုံးသိေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီသတင္းတစ္ခုဟာ ဘယ္ေလာက္ထိ တိက်ခိုင္မာမႈ႐ွိလဲဆုိတာေတာ့ ကၽြန္မတုိ႔ေတြ ကုိယ့္အသိဥာဏ္နဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္သင့္ပါတယ္။ တစ္စုံတစ္ေယာက္က Status ေလးတစ္ခုေရးလိုက္တာနဲ႔ ဒါဟာသတင္းပဲလုိ႔မွတ္ယူလက္ခံၿပီး ျဖန္႔ေ၀လိုက္တာထက္စာရင္ အဲဒါဟာ သတင္းစစ္မွန္ဟုတ္ရဲ႕လား။ ၀ါဒျဖန္႔မီဒီယာကေန ၀ါဒျဖန္႔တဲ့သတင္းလား၊ လႈံ႔ေဆာ္တဲ့သတင္းလားဆုိတာ အသိ႐ွိသင့္ပါတယ္။” ကၽြန္မ အခုလုိ ဒီအေၾကာင္းအရာေလးကုိ ျပန္လည္မွ်ေ၀ေပးေနတာကုိက ကၽြန္မတုိ႔လူထုအားလုံးဟာ မီဒီယာဆုိတာကုိ နားလည္လာၿပီး သတင္းစစ္သတင္းမွန္ကုိ အားလုံးပုိမုိၿပီး အျမင္ပြင့္လာေစဖုိ႔႔ ျပန္လည္မွ်ေ၀ျခင္းပါ။
သတင္းတစ္ပုဒ္ကုိ ဖတ္ေနရင္းနဲ႔ပဲ ဒီသတင္းဟာျဖစ္ႏိုင္မႈ႐ွိ၊မ႐ွိဆုိတာကုိ စဥ္းစားေတြးေတာႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ားကေျပာၾကတယ္။ ဦးေႏွာက္ရဲ႕မွတ္ႏိုင္စြမ္းက တစ္ခုလုပ္ေနရင္ ေနာက္တစ္ခုကုိ မမွတ္ႏိုင္ဘူးလုိ႔ေျပာၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒါမဟုတ္ပါဘူး။ ဦးေႏွာက္ဟာ တစ္ၿပိဳင္တည္းမွာ အလုပ္သုံးခုေလးခုကုိ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း စဥ္းစား ေတြးေတာ ႏိုင္ပါတယ္။ “ဦးေႏွာက္မွာ မွတ္ႏိုင္စြမ္းအမ်ားႀကီး႐ွိပါတယ္။” (ဥပမာအားျဖင့္ - ထမင္းအုိးတည္ေနရင္း၊ ဘယ္သြားရဦးမယ္၊ ဘယ္သူနဲ႔ဆုံရဦးမယ္ဆုိတာမ်ဳိး ေတြးႏိုင္တယ္ေလ။)
သတင္းေရးသူေတြအတြက္ေျပာရင္းနဲ႔ သတင္းဖတ္သူအတြက္ပါ ေရာက္သြားတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲ ဆုိေတာ့ လူတစ္ေယာက္တည္းဟာ သတင္းဖတ္သူေရာ သတင္းေရးသူေရာ ျဖစ္ေနတတ္လုိ႔ပါ။ သတင္းေရးေကာင္းသူတစ္ေယာက္ ျဖစ္ဖုိ႔အတြက္ စာမ်ားမ်ားဖတ္ဖုိ႔လည္းလုိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဖတ္ထားတဲ့စာေတြကုိလည္း Note ထုတ္တတ္ဖုိ႔ လုိပါတယ္။
“Note taking ေကာင္းမွ သတင္းေထာက္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္”တဲ့။
သတင္းတစ္ခုပုိမုိ တိက်ဖုိ႔ အင္တာဗ်ဴးလုပ္ရတာေတြလည္း ႐ွိတတ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အင္တာဗ်ဴး သတင္းလည္း သီးသန္႔႐ွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အင္တာဗ်ဴးနဲ႔ ပတ္သက္တာေလးေတြလည္း သိဖုိ႔လုိအပ္လုိ႔ ေျပာျပပါဦးမယ္။
x x x x x x x x x x x x x x x x x
အင္တာဗ်ဴး(Interview) ဘယ္လုိလုပ္မလဲ !
အင္တာဗ်ဴးေမးခြန္းပုံစံမ်ား (Interview Questions) !
အင္တာဗ်ဴးဆုိတာ လူေတြ႕ေမးျမန္းျခင္းပါပဲ။ အင္တာဗ်ဴးမွာ သတင္းေဆာင္းပါးအင္တာဗ်ဴး (New Interview) နဲ႔ သူ႔အေၾကာင္းအင္တာဗ်ဴး (Profile Interview) ဆုိၿပီး အမ်ဳိးအစား ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။အင္တာဗ်ဴးအတြက္ ေမးတဲ့ပုံစံ (ေမးခြန္းပုံစံ) ႏွစ္မ်ဳိး႐ွိပါတယ္။ ပထမပုံစံက အဖြင့္ေမးခြန္း (Open Question) ပုံစံ ျမန္မာလုိအားျဖင့္“လဲ”ေမးခြန္းပုံစံျဖစ္ၿပီ ဒုတိယပုံစံကေတာ့ အပိတ္ေမးခြန္း (Close Question) ပုံစံ ျမန္မာအားျဖင့္ “လား”ေမးခြန္းပုံစံျဖစ္ပါတယ္။
ဒုတိယပုံစံျဖစ္တဲ့ အပိတ္ေမးခြန္း (Close Question) မွာ အေျဖက Yes or No ဆုိတဲ့ အေျဖမ်ဳိးကို လုိခ်င္တဲ့အခါမွာ ေမးေလ့႐ွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အခ်ိန္မ႐ွိ/အခ်ိန္မရတဲ့အခါ (ဥပမာ - သမၼတႀကီးရဲ႕ သတင္းစာ႐ွင္းလင္းပြဲတစ္ခုၿပီးေတာ့ သမၼတႀကီးျပန္ထြက္လာတဲ့အခ်ိန္ ကုိယ့္ေဘးက ျဖတ္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ေမးလိုက္တဲ့ ေမးခြန္းမ်ဳိးပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ သူ႔ကုိ အဖြင့္ေမးခြန္းနဲ႔ေမးေနဖုိ႔ သူေျဖဖုိ႔ အခ်ိန္မရပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အပိတ္ေမးခြန္းကုိသာ ေမးေလ့႐ွိၾကပါတယ္။) ေနာက္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ၊ Public relation သမားေတြကုိလည္း အပိတ္ေမးခြန္းမ်ဳိး ေမးေလ့႐ွိတတ္တယ္။
အဲဒီ အဖြင့္ေမးခြန္းနဲ႔ အပိတ္ေမးခြန္းထဲကမွ ထပ္ၿပီး႐ွိလာတာက (၁) Follow up question လုိ႔ေျပာတဲ့ ေျဖတဲ့အေျဖေပၚလိုက္ၿပီး ထပ္ေမးတဲ့ ေမးခြန္းပါ။ (၂) Comformation question လုိ႔ေျပာတဲ့ ေျဖတဲ့အေျဖကုိဒါမွမဟုတ္ သိထားတာကုိ အတည္ျပဳေစခ်င္လုိ႔ ေမးတဲ့ေမးခြန္းပါ။ (၃) Clarification question လုိ႔ေခၚတဲ့ အမ်ဳိးအစားခြဲျခားၿပီး ေမးလိုက္တဲ့ ေမးခြန္းပါ။ (ဥပမာ - ေျဖသူက ကုန္သြယ္မႈတုိးတက္လာပါၿပီလု႔ိ ေျဖလိုက္တယ္ဆုိရင္၊ ေမးတဲ့သူက ကုန္သြယ္မႈတုိးတက္လာတယ္ဆုိတာ ဘာကုန္သြယ္မႈပါလဲ စားနပ္ရိကၡာကုန္သြယ္မႈလား၊ ဒါမွမဟုတ္ စက္ပစၥည္းကိရိယာကြန္သြယ္မႈလား ဆုိတဲ့ အမ်ဳိးအစားကုိ ျပန္ခြဲျခားေမးလိုက္တာမ်ဳိးပါ။)
အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုအတြက္ လုိအပ္တာေတြက
ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ဖုိ႔လုိပါတယ္။ (ကုိယ္အင္တာဗ်ဴးမယ့္သူအေၾကာင္း ႀကိဳသိထားဖုိ႔/ဒါမွမဟုတ္ အေၾကာင္းအရာကုိသိဖုိ႔အတြက္ စာဖတ္ထားဖုိ႔လုိပါတယ္။ ၿပီးရင္ ေမးခြန္းကုိ ႀကိဳတင္ျပင္ဖုိ႔လည္း လုိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Recorder, Camera, စာအုပ္, ေဘာလ္ပင္က အစ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ထားသင့္ပါတယ္။)
အင္တာဗ်ဴးမယ့္အခ်ိန္ထက္ ေစာေစာႀကိဳတင္ ေရာက္ႏွင့္ေနရပါမယ္။ အကယ္၍ ကုိယ္က ေနာက္က်မယ္ဆုိရင္ ႀကိဳတင္ၿပီး လွမ္းေျပာရပါမယ္။ အင္တာဗ်ဴးမယ့္ေနရာေရာက္ရင္ အင္တာဗ်ဴးမယ့္သူႏွင့္ ၄၅ ံေစာင္းၿပီးထိုင္သင့္ပါတယ္။ အင္တာဗ်ဴးသူႏွင့္ အရင္ဆုံး မိတ္ဆက္သင့္ပါတယ္။ မိမိကုိယ္ကုိေရာ။ အင္တာဗ်ဴးမစခင္ အင္တာဗ်ဴးမယ့္သူနဲ႔ အရင္ဆုံး ရင္းႏွီးခင္မႈစတင္ယူသင့္ပါတယ္။ အင္တာဗ်ဴးလာရသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိ ေျပာျပရပါမယ္။ အင္တာဗ်ဴးၾကာမယ့္အခ်ိန္ကုိလည္း ေျပာျပရပါမယ္။ / တုိႏိုင္သမွ် တုိပါေစ။ အင္တာဗ်ဴးစေတာ့မယ္ဆုိရင္ recorcer, စာအုပ္, ေဘာလ္ပင္ေတြကုိ ျပန္စစ္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။ အင္တာဗ်ဴးစၿပီဆုိရင္ ေျဖသူကုိ ၾကည့္ၿပီးေမးခြန္းမ်ားေမးျခင္းျဖင့္ အာ႐ုံစိုက္သင့္ပါတယ္။ ေျဖဆုိေပးေနမႈအေပၚ အာ႐ုံစိုက္ၿပီး နားေထာင္သင့္ပါတယ္။ ေမးခြန္းကုိ တုိတုိႏွင့္ တိက်႐ွင္းလင္းစြာေမးသင့္ပါတယ္။ Source ကုိ အခ်ိန္ေပးပါ။ (ေမးခြန္း တစ္ခုခ်င္းစီကုိ ေသခ်ာေမးၿပီး ေျဖဆုိမႈအတြက္ အခ်ိန္ယူၿပီးေစာင့္ေပးပါ။)
ကုိယ္ေမးတဲ့ေမးခြန္းအေပၚ နားမလည္ပါက ျပန္ေမးႏိုင္ေၾကာင္းကုိေျပာထားဖုိ႔ အားမနာသင့္ပါဘူး။ ကုိယ္မသိလိုက္တဲ့ brackground ကုိ ေမးဖုိ႔ မရွက္သင့္ပါဘူး။ လြယ္ကူတဲ့ ေမးခြန္းမ်ားႏွင့္သာ စသင့္ပါတယ္။ အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈ႐ွိရန္ ကုိယ္ဟန္အမူအရာကုိ သတိထားသင့္ပါတယ္။ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ(အေျခအေန အခ်ိန္အခါ) ကုိလည္း ဂ႐ုစိုက္သင့္ပါတယ္။ ကပ္သီးကပ္သပ္ ေမးခြန္းမ်ားေမးဖုိ႔ မေၾကာက္သင့္ပါဘူး။ ယဥ္္ေက်းရီမြန္စြာ ႏႈတ္ဆက္ၿပီး ေက်းဇူးတင္စကားေျပာဖုိ႔ မေမ့သင့္ပါဘူး မွတ္စုနဲ႔ အသံသြင္းထားမႈကုိ ျပန္စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္။
အသုံးမက်ေသာ ေမးခြန္းဟူ၍ မ႐ွိပါ။ (No one stupid question)
အင္တာဗ်ဴးၿပီးသြားရင္ မေမ့မေလ်ာ့ေျပာသင့္တာက
ကုိယ္အင္တာဗ်ဴးသြားတဲ့အထဲမွာ ထပ္ေမးဖုိ႔ လုိအပ္တဲ့ အေရးႀကီးေမးခြန္းမ်ား က်န္ေနေသးလား။ ဒီအေၾကာင္းအရာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေနာက္ထပ္ ေတြ႕ဆုံသင့္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြမ်ား ရွိေနပါေသးလား။ ႐ွိေနရင္ လမ္းညႊန္ေပးႏိုင္မလား။ အကယ္၍ ေနာက္ထပ္ေမးစရာမ်ားေပၚလာရင္ ထပ္ေမးပါရေစဆုိတာ ေျပာခဲ့ဖုိ႔ မေမ့ပါန႔ဲ။“အင္တာဗ်ဴးသူေတြ၊ သတင္းေထာက္ေတြဟာ ခံစားတတ္ရသလုိ ဥေပကၡာလည္းထားတတ္ရပါတယ္။”
ဂ်ာနယ္လစ္ေတြရဲ႕က်င့္၀တ္မ်ား (Ethics of Journalist)
ေနရာတုိင္းမွာ က်င့္၀တ္ေတြ႐ိွသလုိ မီဒီယာ၊ ဂ်ာနယ္လစ္၊ ရီပုိတာေတြမွာလည္း က်င့္၀တ္ေတြ႐ွိပါတယ္။ တာ၀န္ကုိထမ္းေဆာင္ရင္း က်င့္၀တ္ေတြကုိလည္း လိုက္နာႏိုင္ရပါတယ္။ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြရဲ႕ က်င့္၀တ္ေတြက ႐ႈပ္ေထြးလွပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ တာ၀န္ေက်ပြန္ေအာင္ ထမ္းေဆာင္တဲ့အခါမွာ လူသားဆန္တာေတြ ႀကံဳလာရပါတယ္။ဂ်ာနယ္လစ္ေတြရဲ႕ အဓိကက်င့္၀တ္ေတြက (၁) လက္ေဆာင္မယူရပါဘူး။ (၂) သူမ်ားရဲ႕သတင္းေဆာင္းပါးေတြကုိ ေကာ္ပီကူးခ်တာမ်ဳိးမလုပ္ရပါဘူး။ (၃) ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕ရပါမယ္။ (၄) ဘက္လိုက္မႈ မ႐ွိရပါဘူး (ဆႏၵဂတိ၊ ေဒါသဂတိ၊ ဘယာဂတိ၊ ေလာကဂတိ ဆုိတဲ့ အဂတိတရား ၄-ပါ ကင္း႐ွင္းရပါမယ္။) (၅) တစ္ပါးသူရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကုိ မထိခိုက္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းရပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားျပည္သူ သိသင့္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေပးသိရပါမယ္။ (၆) ႐ုိးသားရမယ္။ (၇) တိက် ရပါမယ္။
ဂ်ာနယ္လစ္ဟာ တာ၀န္ေက်ပြန္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ရင္း က်င့္၀တ္ကုိလည္း လိုက္နာသင့္ပါတယ္။ Beneficiary အတြက္ အက်ဳိး႐ွိရင္ လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္။ (ဥပမာ - ဟုိးတစ္ေလာက အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမွာ ေက်ာ္ၾကားသြားခဲ့တဲ့ အာဖရိကတိုက္က ကေလးတစ္ေယာက္ေမွာက္လ်က္လဲေနတဲ့အနီးမွာ ဠင္းတတစ္ေကာင္ေစာင့္ေနတဲ့ပုံဆုိပါစုိ႔။ ဒီဓါတ္ပုံကုိ ေ၀ဖန္မႈေတြေၾကာင့္ပဲ ဓါတ္ပုံဆရာဟာလည္း သတ္ေသတဲ့အထိ ျဖစ္သြားခဲ့တယ္။ အဲဒီဓါတ္ပုံဟာ သတင္းဓါတ္ပုံဆရာအေနနဲ႔ တာ၀န္ေက်စြာနဲ႔ က်င့္၀တ္ကုိ လိုက္နာၿပီး ေဆာင္ရြက္လိုက္တာပါ။ တာ၀န္အရ ဒီလုိအေျခအေနမ်ဳိး႐ွိေနတယ္ဆုိတာ ျပည္သူကုိ အသိေပးဖုိ႔ ႐ိုက္တယ္၊ က်င့္၀တ္အရ ကေလးရဲ႕မ်က္ႏွာမေပၚပဲ ကေလးကေမွာက္လ်က္ေလးျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူသားခ်င္းစာနာမႈအရ ျပန္ၾကည့္ရရင္ ဒီလုိျဖစ္ေနတဲ့အေျခအေနမွာ ကေလးကုိ မကယ္တင္ပဲ ဓါတ္ပုံရိုက္ေနႏိုင္တယ္ဆုိတဲ့ ျပစ္တင္ေ၀ဖန္မႈေတြ ခံလာရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူဟာ တာ၀န္နဲ႔က်င့္၀တ္ညီခဲ့ေပမယ့္ လူသားခ်င္းစာနာမႈနဲ႔ၾကည့္ရင္ က႐ုဏာတရားမရွိသူလုိ႔ ျမင္ခံလိုက္ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ဓါတ္ပုံေၾကာင့္ပဲ အာဖရိကမွာ ဒီလုိအျဖစ္မ်ဳိးေတြ႐ွိေနတယ္ဆုိတာ ကမၻာနဲ႔အ၀ွမ္းသိလာခဲ့ၿပီး ကူညီမႈေတြပုိရလာႏိုင္သြားတယ္။)
Professional Role ကုိေရာက္႐ွိေနတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ဆုိရင္ ဥေပကၡာတရား ထားတတ္ရမယ္။
x x x x x x x x x x x x x x x x x
သတင္းတည္ေဆာက္ပုံ (Story Structure)
သတင္းတစ္ခုသိရတဲ့ အဲဒီအေၾကာင္းအရာကုိ သတင္းတစ္ပုဒ္အျဖစ္ ျပန္ေရးဖုိ႔အတြက္ သတင္းတည္ေဆာက္ပုံရွိပါတယ္။ ဟုိးအရင္က အေဆာက္အဦးေတြဟာ ပိရမစ္ပုံတည္ေဆာက္ျခင္းအားျဖင့္ foundation ခိုင္မာတယ္ဆိုၿပီး ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ သတင္းမွာေတာ့ ပိရမစ္ေဇာက္ထုိးပုံတည္ေဆာက္ရပါတယ္။သတင္းတည္ေဆာက္ပုံမွာ ဘယ္သူ၊ ဘာလဲ၊ ဘယ္ေနရာ၊ ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘယ္လုိ၊ ဘာေၾကာင့္ ဆုိတဲ့ ဘ(၆)လုံးက အေရးႀကီးပါတယ္။
ဟုိးအေပၚဆုံးမွာ အေရးပါဆုံးအခ်က္အလက္ေတြကုိ ေရးရပါတယ္။ ေအာက္ဆုံးအဆင့္မွာေတာ့ အေရးပါမႈ အနည္းဆုံးအေၾကာင္းအရာကုိ ေရးရပါမယ္။ ဒါမွသာ သတင္းက အလြန္႐ွည္လ်ားေနရင္ ေအာက္ဆုံးအဆင့္ကုိ ျဖဳတ္ခ်လည္း သတင္းကမူရင္းအေၾကာင္းအရာ မေျပာင္းမလဲ ရွိေနႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
သတင္းတစ္ပုဒ္မွာ သတင္းအဖြင့္(သတင္းေျခဆင္းလုိ႔လည္းေခၚပါတယ္။)က အဓိကက်ပါတယ္။ ဘ-ေျခာက္လုံးေရးရမယ့္ေနရာဟာ သတင္းအဖြင့္ျဖစ္ပါတယ္။ သတင္းအဖြင့္ဆုိတာ သတင္းေကာင္းတစ္ပုဒ္ရဲ႕အစဟာ ၀တၳဳ၊ ျပဇာတ္ စတာေတြနဲ႔ေတာ့ ကြဲျပားေနမွာပါ။ တစ္ခုတည္းေသာအေတြးအေခၚ(အေၾကာင္းအရာ)ေပၚမွာ အေျခခံပါတယ္။ ဘာက အေရးႀကီးတာလဲဆုိတာကုိဆုံးျဖတ္ၿပီး အဲဒီအေရးႀကီးတာကုိ ဦးတည္ၿပီး က်စ္က်စ္လစ္လစ္ ေရးရတာမ်ဳိးပါ။ တစ္ခုခုဆုိတာကုိ တိတိက်က်ဦးတည္ေရးထားတာေၾကာင့္ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ ျပည့္ျပည့္စုံစုံဖတ္ရတယ္လုိ႔ ခံစားရေစပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ သတင္းတစ္ပုဒ္မွာ သတင္းအဖြင့္က အေရးပါတာေၾကာင့္ သတင္းေျခဆင္းကုိ ေရြးခ်ယ္တတ္ဖုိ႔လည္း လုိပါတယ္။ သတင္းအဖြင့္ေရြးခ်ယ္ဖုိ႔ဆုိရင္ သတင္းရဲ႕ဦးတည္ခ်က္ကုိ ႐ွင္းလင္းျပတ္သားေအာင္ လုပ္ရပါမယ္။ သတင္းရဲ႕အဓိကဆုိလုိရင္းကဘာလဲ၊ အဲဒီေနာက္မွာ ဘယ္ကစမလဲဆုိတာ ဆုံးျဖတ္ပါ။ သတင္းရဲ႕ဆုိလုိရင္းနဲ႔ သတင္းအဖြင့္က တစ္ထပ္တည္းက်ေနေလ့႐ွိပါတယ္။ သတင္းအဖြင့္ကုိေရးတဲ့အခါမွာ သတင္းက ဘာဆုိတာ စာဖတ္သူ ႐ွင္း႐ွင္းလင္းလင္းသိဖုိ႔နဲ႔ စာဖတ္သူ ဆက္ဖတ္ခ်င္ေအာင္ လုပ္ဖုိ႔ လုိပါတယ္။ သတင္းအဖြင့္က ဘာေၾကာင့္ဆက္ဖက္သင့္တယ္ဆုိတာ စာဖတ္သူကုိ ေျပာျပႏိုင္ရပါမယ္။ သတင္းအဖြင့္ဖတ္ၿပီးခ်ိန္မွာပဲ စာဖတ္သူဟာ ဒီသတင္းကုိ ဆက္ၿပီးဖတ္သင့္မဖတ္သင့္ စဥ္းစားပါလိမ့္မယ္။ စဥ္းစားခ်ိန္ဟာ သုံးစကၠန္႔ပဲၾကာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သတင္းအဖြင့္ဆုိတာ သတင္းတစ္ပုဒ္အတြက္ အလြန္ကုိ အေရးႀကီးပါတယ္။
သတင္းအဖြင့္အတြက္ အဓိက လုိအပ္တာက ဘယ္သူ၊ ဘာလဲ၊ ဘယ္ေနရာ၊ ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘယ္လုိ၊ ဘာေၾကာင့္ဆုိတဲ့ ဘ-ေျခာက္လုံးပါ။ ဒါေပမယ့္ မလုိအပ္ပဲ ဘ-ေျခာက္လုံးကုိ စုၿပံဳသုံးစြဲတာမ်ဳိးလည္း မျဖစ္သင့္ပါဘူး။ စာပုိဒ္တစ္ပုိဒ္လုံးကုိ စာတစ္ေၾကာင္းတည္းျဖင့္သာ ေဖာ္ျပသင့္ပါတယ္။ အလြန္႐ွည္လ်ားေထြျပားစြာေရးသားျခင္းမ်ဳိးမျပဳသင့္ပါဘူး။
သတင္းစုစည္းတည္ေဆာက္ျခင္း
သတင္းစုစည္းတက္ေဆာက္ဖုိ႔ အဆင့္(၈)ဆင့္႐ွိပါတယ္။ (၁) ဦးတည္ခ်က္၊ အဓိကေျပာခ်င္ေသာအေၾကာင္းအရာကုိ မွတ္စုမွ ေကာက္ႏႈတ္လိုက္ပါ။ (၂) အဓိကေျပာခ်င္/ေရးခ်င္ေသာ အေၾကာင္းအရာရဲ႕ အႏွစ္ခ်ဳပ္ကိုေရးပါ။ (၃) ဒုတိယေရးသားမည့္အေၾကာင္းအရာကုိ အေရးပါမႈအလိုက္ စီစဥ္ခ်ပါ။ (၄) အစီအစဥ္အလိုက္ေရးသားထားတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြဟာ အခ်ိတ္အဆက္ မိ/မမိေသခ်ာေအာင္လုပ္ပါ။ (၅) ခ်ေရးထားတဲ့ စာပုိဒ္ေတြဟာ သတင္းအဖြင့္ကုိ႐ွင္းျပထားတာ/ခိုင္မာေအာင္ အေထာက္အကူေပးပါ။ (၆) ေရးသားထားတဲ့သတင္းဟာ တိက်႐ွင္းလင္းၿပီး ဆုိလုိရင္းကုိ ျပတ္သားေစပါ။ (၇) ေရးသားထားတဲ့သတင္းမွာ သုံးစြဲထားတ့ဲ သဒၵါ၊ ေရးဟန္၊ စကားလုံးအသုံးအႏႈန္း မွန္မမွန္စစ္ေဆးပါ။ (၈) အဆင့္ ၅-ကေန ၇-အထိ ျပန္စစ္ၾကည့္ၿပီး လုိအပ္ခ်က္႐ွိေနရင္ ျပန္ေရးပါ။ေဆာင္းပါးေရးမယ္ဆုိရင္
သတင္းတစ္ပုဒ္ေရးသလုိပဲ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ေရးမယ္ဆုိရင္လည္း သိထားသင့္တာေတြရွိပါတယ္။ ေဆာင္းပါးေရးရင္ လူမ်ားမ်ားကုိ ေမးရပါမယ္။ အဲဒီထဲကမွ ကုိယ္စားျပဳသူတစ္ေယာက္ကုိ ေရြးထုတ္ၿပီး ေမးျမန္းရပါမယ္။ ေဆာင္းပါးက colour full ျဖစ္ေနေစဖုိ႔ အဲဒီေနရာေဒသကုိ ေရာက္ေအာင္သြားသင့္ပါတယ္။ Story theme ေတြ Main Focus ေတြကုိ သိေအာင္လုပ္ရပါမယ္။ အဲဒါေတြကေန Focus Point ကုိ ထုတ္ႏႈတ္ရပါမယ္။ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္လုံး စ-လယ္-ဆုံးေကာင္းေအာင္(စလင္ဒါ ပုံစံ)ေရးရပါမယ္။ အလယ္မွာေတာ့ Main Focus ေတြကုိ Quote လုပ္ႏိုင္ရပါမယ္။ ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ Solution ရွိရပါမယ္။“သတင္းနဲ႔ ေဆာင္းပါးရဲ႕ ကြာျခားခ်က္က သတင္းဆုိရင္ လက္႐ွိျဖစ္ပ်က္တာေတြကုိ အဓိကဦးစားေပးေရးသားရပါတယ္။ အဲလုိသတင္းေတြကုိ စုစည္းၿပီး ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္အျဖစ္ ေရးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဆာင္းပါးမွာေတာ့ Solution ကေတာ့ မျဖစ္မေနပါရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။”အခုေလာက္ဆုိရင္ မီဒီယာ၊ ဂ်ာနယ္လစ္၊ ရီပုိတာတစ္ေယာက္ျဖစ္ဖုိ႔ လုိအပ္တာေတြရယ္၊ သတင္း၊ ေဆာင္းပါးေရးဖုိ႔လိုအပ္တာေလးေတြရယ္ကုိ အတန္အသင့္ နားလည္ၿပီး ကၽြန္မတုိ႔ေတြအေနနဲ႔ CJ ျဖစ္လာဖုိ႔ တစ္ဘက္တစ္လမ္းက အေထာက္အကူျဖစ္မယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ မီဒီယာဂ်ာနယ္လစ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စာအုပ္ေတြရွိေပမယ့္ စာအုပ္ေတြကုိ အစအဆုံးမဖတ္ျဖစ္တဲ့အခါမ်ဳိးမွာ ဒီလုိ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ဖတ္ၿပီး နားလည္သေဘာေပါက္ေစဖုိ႔ ျပန္လည္ေရးသားလိုက္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
x x x x x x x x x x x x x x x x x
No comments:
Post a Comment