ကၽြန္ေတာ္ကုိယ္တုိင္လည္း ႀကံဳခဲ့ရဖူးတယ္ .... ၁၀-တန္းေျဖၿပီးၿပီးခ်င္း ေအာင္စာရင္းေတာင္ မထြက္ေသးဘူး အသက္က ၁၆-ႏွစ္ စြန္းစြန္းေပါ့။ လုပ္ငန္းခြင္ထဲ ေရာက္သြားတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္က ကြန္ပ်ဴတာေတြ စေခတ္စားတဲ့အခ်ိန္၊ ကြန္ပ်ဴတာ စာစီစာ႐ိုက္ေတြေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္အလုပ္၀င္တဲ့ဆုိင္က ကြန္ပ်ဴတာစာစီစာ႐ိုက္-မိတၳဴဆုိင္။ စစခ်င္းလုပ္ေတာ့ သူမ်ားေတြ ၀င္၀င္ခ်င္း လစာ ၇၀၀ိ/- ရေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္ကုိေတာ့ အေဖရဲ႕အသိကတဆင့္မုိ႔ ၁၀၀၀ိ/-ေပးခဲ့တယ္။
မိတၳဴကူးတာသင္ေပးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္သင္ရင္း လက္ႏွိပ္စက္႐ိုက္တဲ့ အစ္မႀကီးကုိ အားက်ေတာ့ သူနဲ႔ခင္ၿပီး သူ႔ဆီကေန လက္ႏွိပ္စက္ ႐ိုက္တာ သင္တယ္။ ေနာက္ ကြန္ပ်ဴတာခန္းထဲကလူေတြကုိ အားက်ေတာ့ အဲ့ဒီက လူေတြနဲ႔ခင္ၿပီး သူတုိ႔ ကြန္ပ်ဴတာ႐ိုက္တာကုိ ေဘးကေန ထုိင္ၾကည့္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္သိခ်င္တာေမးရင္ သူတုိ႔ေတြက ပညာျပတာ ေကာင္းေကာင္းခံရတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာ႐ိုက္ရတာ လက္ေညာင္းလုိ႔ ႏွိပ္ေပးပါလားဆုိတာေၾကာင့္ အဲ့ဒီ အစ္မေတြကုိ လက္ေတြကို ႏွိပ္ေပးဖူးတယ္။ ႏွိပ္ေပးရင္း ကၽြန္ေတာ္ သိခ်င္တာေတြ ေမးခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီမွာလုပ္ေနရင္းနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္ ကြန္ပ်ဴတာအေျခခံသင္တန္းတက္တယ္။ သိခ်င္တာေတြကုိေတာ့ ခုနကေျပာသလုိကၽြမ္းက်င္တဲ့အစ္မေတြကုိ ေအာက္ေျခသိမ္းလုပ္ေပးရင္ ကၽြန္ေတာ္သင္ယူခဲ့ရတယ္။
မိတၱဴ ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္တတ္ခ်င္လုိ႔ ေမးေပမယ့္ သူက ပညာျပတယ္။ သူလုပ္တာကုိ ကၽြန္ေတာ္ၾကည့္ေနရင္ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ မ်က္စိလည္ေအာင္ အမ်ဳိးစုံလုပ္ျပတယ္။ ေနာက္ဆုံးဘာလုပ္ရသလဲဆုိေတာ့ သူ အလုပ္လုပ္ေနရင္ ခပ္ေ၀းေ၀းမွာေနၿပီး အေ၀းကေန လွမ္းၾကည့္တယ္။ စာကူးစက္လွည့္တာကုိလည္း အဲလုိနည္းနဲ႔ ပညာရေအာင္ယူတယ္။
ဆုိင္႐ွင္က စာေရးကိရိယာဆုိင္ပါ တြဲဖြင့္ထားေတာ့ တစ္ခါတစ္ခါ အဲ့ဘက္က အေရာင္းစာေရးမေတြမလာရင္ ကၽြန္ေတာ္က သြားၿပီး ေစ်းေရာင္းေပးရတယ္။ (ကၽြန္ေတာ္ စိတ္မ၀င္စားဆုံးက ေစ်းေရာင္းရတဲ့အလုပ္)။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္ သည္းခံၿပီးလုပ္ေပးတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ ပညာတုိးလာခဲ့တယ္။
ေနာက္တစ္ခါ သူက လၻက္ရည္ဆုိင္ပါ ဖြင့္ျပန္တယ္။ အဲဒီ လၻက္ရည္ဆုိင္ကုိလည္း ညေနဘက္ေတြဆုိ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ လႊတ္တယ္။ ေကာင္တာမွာ သြားထိုင္ေပးရတယ္။ ၿပီးေတာ့ တစ္ေနကုန္စာ ေငြသိမ္းရတယ္။ လၻက္ရည္ဆုိင္က ၀န္ထမ္းေတြ (မန္ေနဂ်ာမွအပ)ကုိ သူတုိ႔ကိစၥေတြကုိ စီစဥ္ေျပာျပေပးရတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ မလုပ္ခ်င္ဆုံး (လၻက္ရည္ဆုိင္ ေကာင္တာထိုင္တဲ့)အလုပ္ကုိ လုပ္ခဲ့ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ လၻက္ရည္ဆုိင္တစ္ဆုိင္အတြက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ကၽြန္ေတာ္ေတာ္နည္းနည္း နားလည္သြားတယ္။
ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ဆုိင္႐ွင္က မိတၳဴ၊ ကြန္ပ်ဴတာစာစီစာ႐ိုက္၊ စာကူးစက္၊ စာေရးကိ႐ိယာဆိုင္ခြဲ အသစ္ဖြင့္ေတာ့ အဲ့ဒီတစ္ဆုိင္လုံးကုိ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ လုံး၀ ဦးစီးခိုင္းတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ ကုိယ္ပိုင္ဆုိင္တစ္ခုလုိသတ္မွတ္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္ လုပ္္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ ဆုိင္ခန္းေနရာ ႏွစ္ျပည့္ေတာ့ ဆုိင္အေဟာင္းကုိပဲ တုိးခ်ဲ႕ဖြင့္တယ္။ လူေတြလည္း တအားမ်ားလာတယ္။ အဲဒီမွာ သူက လၻက္ရည္ဆုိင္ဘက္ကုိ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ လုံး၀ဦးစီးၿပီးလုပ္ခိုင္းေတာ့တဲ့အခါ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ ပညာရမယ့္ကိစၥရပ္မဟုတ္တာရယ္၊ ကၽြန္ေတာ္ လုံး၀မလုပ္ခ်င္ဆုံး အလုပ္ျဖစ္ေတာ့ အ့ဲဒီကေန ကၽြန္ေတာ္ အလုပ္ထြက္လိုက္တယ္။ အသက္ ၁၆-ႏွစ္စြန္းစြန္းမွာ စလုပ္ခဲ့တဲ့ လုပ္ငန္းကေန ၁၈-ႏွစ္ မျပည့္ခင္မွာ အေတြ႕အႀကံဳေတြ အမ်ားႀကီးရလိုက္တယ္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာ တစ္ျခားအလုပ္တစ္ခု႐ွာရင္း ေအာ့ဖ္ဆက္တစ္ခုမွာ ကြန္ပ်ဴတာစာစီစာ႐ိုက္လုပ္ဖုိ႔ လူလုိတယ္ ဆုိတာေၾကာင့္ ဦးေလးကတဆင့္ ဆက္သြယ္ေပးလုိ႔ အဲ့ဒီမွာ အလုပ္၀င္လုပ္ျဖစ္တယ္။ ကုိယ္လုပ္တတ္တာက စာ႐ြက္ေတြေလာက္ပဲ ႐ိုက္တတ္တာ။
စာအုပ္ပုံစံေတြ ႐ိုက္တာကုိ အဲ့ဒီက ျပေပးတယ္။ ဆုိင္႐ွင္ဦးေလးရဲ႕သားက ကြန္ပ်ဴတာ ဒီဇိုင္းဆြဲေတာ့ သူဆြဲရင္ေဘးကေန ထိုင္ၾကည့္တယ္။ သူကလည္း ျပေပးတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ သူမ႐ွိရင္ ကၽြန္ေတာ္ လုပ္တတ္ေအာင္ သင္ေပးတယ္။ ေနာက္ သူက ရန္ကုန္မွာေက်ာင္းတက္ရေတာ့ သူေက်ာင္းသြားတတ္တဲ့အခ်ိန္ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ ကၽြန္ေတာ္ ဒီဇိုင္းဆြဲၾကည့္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ဆြဲတဲ့ ဒီဇိုင္းကုိ သူၾကည့္ၿပီး လိုအပ္တာ သင္ေပးတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ ကုိယ္ပိုင္လုပ္ငန္းတစ္ခုလုိ ကၽြန္ေတာ္ သေဘာထားၿပီး လုပ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္း တစ္ဆုိင္လုံးမွာ ကၽြန္ေတာ္ ဦးေဆာင္ၿပီးလုပ္ေပးလာရတယ္။ လူသစ္ေတြ ၀င္လာရင္လည္း ကၽြန္ေတာ္ကပဲ တဆင့္ ျပန္သင္ေပးရတယ္။ အဲ့ဒီမွာ လုပ္ရင္း ကၽြန္ေတာ္၀ါသနာပါတဲ့ ေစတနာ့၀န္ထမ္းလုပ္ငန္းေတြ၊ စာၾကည့္တိုက္ ဒီပလုိမာ၊ တျခား သင္တန္းေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္ အခ်ိန္ပိုင္းညွိၿပီး တက္ခဲ့တယ္။
ကၽြန္ေတာ့္ကုိ သူတုိ႔မိသားစုလုိသေဘာထားၿပီး လုပ္ငန္းတစ္ခုလုံးကုိ ဦးေဆာင္ေစခဲ့တယ္။ လုပ္ငန္းေတြကုိလည္း ကၽြန္ေတာ္နားလည္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္း ကၽြန္ေတာ္ေစတနာ့၀န္ထမ္းလုပ္ငန္းေတြလုပ္ရင္း အလုပ္က နားလိုက္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ အလုပ္က ထြက္ဖုိ႔ ခြင့္ေတာင္းေတာ့ ေပးမထြက္ခ်င္ေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္တက္လမ္းအတြက္ဆုိၿပီး ဆုိင္႐ွင္က ခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ ဘယ္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ သူတုိ႔ဆီ ျပန္လာလုပ္ဖုိ႔ေျပာတယ္။ အသက္ ၁၈-ႏွစ္ မျပည့္ခင္ ၀င္ခဲ့တဲ့ အလုပ္မွာ အသက္ ၂၅-ႏွစ္ေလာက္ထိ လုပ္ခဲ့တယ္။ လူေပါင္းစုံနဲ႔ ေျပာဆုိေပါင္းသင္းလိုက္ရတာရယ္၊ အလုပ္လုပ္ေနရင္း တျခား အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာပါ၀င္ခဲ့တာေတြရယ္ေၾကာင့္ ရလိုက္တဲ့ သင္ခန္းစာေတြ၊ အေတြ႕အႀကံဳေတြ၊ လူ႔သေဘာ လူ႔မေနာေတြက ဘ၀မွာ တန္ဖုိးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ပါပဲ။
အဲဒီကေန နားၿပီး ၁-ႏွစ္ေလာက္အၾကာမွာ NGO ေလာကထဲ ကၽြန္ေတာ္ေရာက္ခဲ့တယ္။ စစခ်င္းေတာ့ ေအာက္ေျခ၀န္ထမ္း
Outreach worker အေနနဲ႔ ၂-ႏွစ္လုပ္ခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီ ၂-ႏွစ္တာကာလမွာ အလုပ္ကုိ ေအာက္ေျခသိမ္းကအစ အကုန္ လိုက္လုပ္တယ္။ Project ရဲ႕ အႀကီးတာ၀န္ခံျဖစ္တဲ့ Project Manager(PM) မွ Senior Project Officer(SPO), Junior Project Officer (JPO) တုိ႔ရဲ႕ ခ်စ္ခင္မႈရခဲ့တယ္။ SPO ဆရာမက သူလုပ္တဲ့ကိစၥမွန္သမွ်ကုိ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ ကူခိုင္းတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ကူေပးရတယ္။ Budget Plan ေတြက အစကူလုပ္ေပးရတယ္။ အဲဒါေတြ ကၽြန္ေတာ္ လုပ္တတ္လာတယ္။ JPO ခရီးသြားတဲ့အခါ/ခြင့္ယူတဲ့အခါေတြမွာ JPO ရဲ႕ တာ၀န္ေတြ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ လႊဲခဲ့တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ တာ၀န္ယူၿပီးလုပ္ေပးခဲ့တယ္။ ကုိယ့္တာ၀န္မဟုတ္ေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ ေပးလာတဲ့တာ၀န္ကုိ ကၽြန္ေတာ္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။ အဲဒါေတြရဲ႕ ရလဒ္က လုပ္ငန္းေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္ နားလည္လာခဲ့တယ္။ ေနာက္တျခား NGOကုိထပ္ေျပာင္းတဲ့အခါ အလုပ္၀င္ၿပီး မၾကာခင္ နာဂစ္မုန္တုိင္းဒဏ္ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒသတခ်ဳိ႕မွာ Team Leader အျဖစ္ တာ၀န္ေပးခံရတယ္။ နာဂစ္ေဒသမွာ ၁-လေလာက္ လုပ္ေပးခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္း အဖြဲ႕ကုိ ျပန္ေရာက္ၿပီးခ်ိန္မွာ Team Leader ျဖစ္လာခဲ့တယ္။
အဲဒီ NGO က နားသြားတဲ့အခ်ိန္မွာ တျခား NGO ကုိ ေလွ်ာက္ေတာ့ Program Coordinator (PC) အျဖစ္ အလုပ္၀င္ခဲ့ရ ျပန္တယ္။ PC အေနနဲ႔ အလုပ္ေတြ အမ်ားႀကီး လုပ္ခဲ့တယ္။ အလုပ္ထဲမွာ အတိုက္အခိုက္ေတြ၊ အတြန္းအကန္ေတြ၊ ဖိအားေတြကုိ ႐ုန္းကန္ေက်ာ္လႊားရင္ community အတြက္ဆုိတဲ့စိတ္နဲ႔ အမ်ားႀကီး လုပ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။ ဘ၀တေလွ်ာက္လုံးမွာ လူေတြအေၾကာင္း၊ စိတ္ဓါတ္ အဆင့္အတန္းမ႐ွိတဲ့ အေၾကာင္း၊ မနာလုိ ၀န္တုိစိတ္ မ်ားတတ္တဲ့အေၾကာင္း၊ ခြဲျခားဖိႏွိပ္မႈေတြ႐ွိတတ္တဲ့စိတ္ဓါတ္ေတြအေၾကာင္း၊ အလြဲသုံးစားမႈေတြကုိ မ႐ွက္မေၾကာက္ လုပ္တတ္/လုပ္ရဲတဲ့စိတ္ဓါတ္ေတြ႐ွိၾကတာ ေကာင္းေကာင္းသိလာခဲ့ရတဲ့ အခ်ိန္ကာလကုိ ျပပါဆုိရင္ ဒီ NGO မွာ လုပ္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ကာလေပါ့။ သူမ်ား မုိးခါးေရေသာက္တာကုိ လိုက္မေသာက္ပဲ ေ႐ွာင္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း၊ ကုိယ့္လည္ပင္း ႀကိဳးကြင္းစြပ္လာမယ့္ ကိစၥေတြကုိ မနည္းႀကိဳးစား ႐ုန္းကန္ေ႐ွာင္႐ွားရင္း စိတ္ဓါတ္အဆင့္အတန္းမ႐ွိသူေတြနဲ႔ လြတ္ကင္းေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ရတဲ့ အခ်ိန္ကာလက လြတ္ေျမာက္မႈတစ္ခုမွာ ခံစားရတဲ့ ပီတိက ဘာနဲ႔မွ ႏႈိင္းယွဥ္လုိ႔ မရခဲ့ဘူး။
ဒါေပမယ့္ ဘ၀အတြက္ သင္ခန္းစာေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရလိုက္ပါတယ္။ အေတြ႕အႀကံဳေတြလည္း အမ်ားႀကီးရလိုက္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာကလည္း ဘာပဲလုပ္လုပ္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္လုပ္ပါလုိ႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္ ..... ကၽြန္ေတာ္လည္း အၿမဲတမ္း အဲ့လုိ ခံယူထားပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ မလုပ္ရင္ အ႐ွင္းမလုပ္ဘူး။ လုပ္ရင္ေတာ့ အေကာင္းဆုံးကုိ ေမွ်ာ္လင့္ၿပီး အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ပါတယ္။
ဒါကေတာ့ ၁၉၉၆-ခုႏွစ္ကေန ၂၀၁၂-ခုႏွစ္ထိ (၁၆)ႏွစ္တာ ကာလအတြင္း ကၽြန္ေတာ္ ႀကံဳခဲ့ရတဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ အေတြ႕အႀကံဳေပါ့။ စာေရးျပထားတာထက္ အမ်ားႀကီး အေတြ႕အႀကံဳဆုံခဲ့ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မ်ား ႀကံဳႀကိဳက္တိုက္ဆုိင္ရင္ေတာ့ စာေပေဟာေျပာပြဲတက္ၿပီး အေတြ႕အႀကံဳေတြကုိ မွ်ေ၀ခ်င္ပါေသးတယ္။
*
ဘယ္ေနရာ ဘယ္ပဲလုပ္ရ လုပ္ရ အေကာင္းဆံုးလုပ္ပါဆိုတဲ့ ပုိ႔စ္ေလးဖတ္ၿပီး ေရးျဖစ္သြားတယ္။
